Rehabilitacja na NFZ po przebytej chorobie COVID-19

Leczenie stacjonarne i uzdrowiskowe

Kwestię leczenia stacjonarnego i uzdrowiskowego osób ozdrowiałych po przebytej chorobie COVID-19 reguluje zarządzenie nr 79/2021/DSOZ wydane przez Prezesa NFZ, zmieniające zarządzenie w sprawie zasad sprawozdawania oraz warunków rozliczania świadczeń opieki zdrowotnej związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19. Czas rehabilitacji pocovidowej ustalony został na okres od 2 do 6 tygodni. W tym czasie pacjent ma mieć zapewnioną opiekę lekarską i pielęgniarską oraz pomoc psychologa. Za każdy dzień leczenia NFZ zapłaci podmiotowi świadczącemu zabiegi rehabilitacyjne 188 zł.
Rehabilitacja pacjenta po przebyciu COVID-19 ma na celu przede wszystkim poprawę jego sprawności oddechowej, wydolności wysiłkowej i krążeniowej, a sam proces poprawy zdrowia ma pozytywnie wpłynąć na kondycję psychiczną pacjenta. Świadczenia rehabilitacyjne są wykonywane na podstawie skierowania wystawionego przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego. 
W programie rehabilitacji biorą udział placówki, które:

• mają podpisaną umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia na realizację świadczeń rehabilitacji leczniczej w trybie stacjonarnym lub w trybie leczenia uzdrowiskowego,
•  są wpisane do wykazu podmiotów udzielających świadczeń covidowych.

Podstawowym wymogiem dla każdego realizatora świadczeń rehabilitacyjnych jest posiadanie odpowiednio wyszkolonej kadry i wyposażenia. Rozporządzenie Ministra Zdrowia opisuje warunki, jakie musi spełnić każda jednostka prowadząca rehabilitację pocovidową. 
Program przywracania pacjenta do zdrowia przewiduje okres kompleksowej rehabilitacji po przebytej chorobie COVID-19 na okres od 2 do 6 tygodni. Z rehabilitacji można skorzystać w ciągu 12 miesięcy od zakończenia leczenia. Lekarz kieruje pacjenta do programu rehabilitacyjnego na podstawie następujących wyników badań:

• RTG klatki piersiowej z opisem (wykonane po zakończeniu leczenia ostrej fazy choroby),
• aktualna morfologia, OB, CRP (białko ostrej fazy),
• EKG wykonane po zakończeniu leczenia ostrej fazy COVID-19.

Program rehabilitacji pocovidowej obejmuje m.in.:

• kinezyterapię, ze szczególnym uwzględnieniem treningu wytrzymałościowego, ćwiczeń oddechowych, ćwiczeń efektywnego kaszlu, ćwiczeń ogólnousprawniających, ćwiczeń na wolnym powietrzu;
• opukiwanie i oklepywanie klatki piersiowej, drenaże ułożeniowe;
• inhalacje indywidualne (solankowe – haloterapia, mineralne, lekowe) lub nadmorskie;
• terenoterapię, treningi marszowe;
• balneoterapię, w tym wodne kąpiele balneologiczne (o stopniowanej temperaturze), a w szczególności kąpiele kwasowęglowe, i/lub gazowe kąpiele CO2, i/lub okłady z pasty borowinowej;
• masaż według indywidualnych wskazań;
• hydroterapię, fizykoterapię;
• edukację zdrowotną i promocję zdrowia (m.in. nauka prawidłowego używania inhalatora, eliminacja nałogów i innych czynników ryzyka chorób cywilizacyjnych, prozdrowotna zmiana stylu życia);
• leczenie dietetyczne według indywidualnych wskazań;
• treningi relaksacyjne;
• wspomaganie rehabilitacyjne schorzeń współistniejących.

Rehabilitowany pacjent ma prawo do konsultacji z personelem medycznym oraz profesjonalnej terapii psychologicznej. Osoby uczestniczące w programie rehabilitacyjnym zostają objęte opieką lekarską i pielęgniarską. Ponadto każda placówka uczestnicząca w programie zapewnia pacjentom badania diagnostyczne, leki oraz wyroby medyczne, które są niezbędne do uzyskania najlepszych rezultatów programu leczenia. Wykonywane są kontrole i testy postępów w powrocie do pełnej sprawności po przebytej chorobie. Na początku i na zakończenie leczenia przeprowadza się m.in. test wysiłkowy z oceną tolerancji wysiłkowej, ocenę duszności, spirometryczną ocenę czynnościową układu oddechowego, ocenę stanu odżywienia. 

W całym kraju znajduje się już ponad 100 placówek, które uczestniczą w programie rehabilitacji pocovidowej i leczą pacjentów ze środków wypłacanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia. 

Leczenie w warunkach ambulatoryjnych i domowych

W celu rozszerzenia i przyspieszenia możliwości rehabilitacji pacjentów po przebyciu COVID-19 Prezes NFZ uruchomił dodatkowo możliwość leczenia w warunkach ambulatoryjnych oraz domowych. Do programu zostały włączone gabinety fizjoterapii, przy czym do leczenia kwalifikują się tu ozdrowieńcy nie później niż do 6 miesięcy od zakończenia choroby. Chodzi tu głównie o pacjentów z utrzymującą się dusznością utrudniającą normalne funkcjonowanie. Siłę duszności określa się na podstawie specjalnej skali mMRC (0–4). 

Pacjenci, którzy mają trudności z samodzielnym poruszaniem się, również będą mogli skorzystać z rehabilitacji pocovidowej. Program przewiduje dla nich wizyty domowe. Warunkiem uczestnictwa w programie jest tutaj również występowanie duszności. Dodatkowo o zakwalifikowaniu do rehabilitacji w domu decydują: 

• ocena 3–9 w skali oceny funkcjonalnej (0–10),
• ocena siły mięśniowej MRC (0–5),
• występowanie zespołu słabości po pobycie pacjenta na oddziale intensywnej terapii.

Do programu rehabilitacji domowej można zapisać się (po spełnieniu ww. warunków) nie później niż do 6 miesięcy od zakończenia leczenia COVID-19 (tak jak w przypadku leczenia ambulatoryjnego). 
Zabiegi fizjoterapeutyczne w rehabilitacji ambulatoryjnej i domowej wymagają skierowania m.in. od lekarza rodzinnego. W programie uczestniczą placówki:

• wpisane do Rejestru Podmiotów Prowadzących Działalność Leczniczą,
• z podpisaną umową z NFZ na realizację świadczeń rehabilitacji leczniczej w zakresie fizjoterapii ambulatoryjnej lub domowej,
• wpisane do wykazu podmiotów udzielających świadczeń covidowych.

Program rehabilitacji pocovidowej w poradni lub domu trwa do 6 tygodni i jest podzielony na kilka etapów.

Wizyta wstępna

W czasie wizyty wstępnej fizjoterapeuta przeprowadza z pacjentem szczegółowy wywiad oraz wykonuje podstawowe próby i badania (oddechowe, wysiłkowe), aby ocenić stan zdrowia pacjenta na początku programu. Wyniki badań początkowych będą porównywane z wynikami po zakończeniu programu i posłużą do oceny efektów terapii.

Wizyty terapeutyczne

Specjalista ocenia stan zdrowia pacjenta, a następnie ustala z nim harmonogram indywidualnych wizyt terapeutycznych oraz zakres rehabilitacji. Program zakłada trzy wizyty w każdym tygodniu rehabilitacji, a w koniecznych przypadkach można ubiegać się o dodatkową wizytę w trakcie leczenia. Terapia polega na wykonywaniu treningów oddechowych, wytrzymałościowych i interwałowych. Wszystko po to, by pacjenci możliwie jak najszybciej odzyskiwali pełną sprawność. Ponadto pacjenci poznają ćwiczenia, które już po zakończeniu programu będą w stanie samodzielnie i bezpiecznie wykonać we własnym domu. W zależności od konkretnych potrzeb oraz indywidualnego stanu zdrowia chorego możliwe jest uzupełnienie terapii dodatkowymi elementami, jak np.: techniki odksztuszania, trening równowagi, specjalne metody rehabilitacji dla pacjentów z problemami neurologicznymi.

Wizyta końcowa

Po zakończeniu terapii, w trakcie wizyty końcowej, ponawiane są badania i testy (np. próby zmęczenia i oddechowe) oraz porównywane z wynikami tych samych prób i testów wykonanych w czasie pierwszej wizyty. 

Ponadto obowiązkowym elementem programu jest edukacja, dzięki której pacjenci dowiadują się, jak najszybciej wrócić do pełnej sprawności psychofizycznej i jak sobie radzić ze skutkami COVID-19. Fizjoterapeuci mają za zadanie przekazać nie tylko praktyczne wskazówki, jak przeprowadzać samodzielne ćwiczenia w domu, ale i szczegółowe harmonogramy treningowe. Zestawy ćwiczeń do samodzielnego wykonania w domu powinny uwzględniać skalę trudności, intensywność treningu i dostosowanie do możliwości pacjenta. 

Narodowy Fundusz Zdrowia zapłaci za rehabilitację ambulatoryjną ponad 1000 zł za pacjenta, a w przypadku rehabilitacji domowej jest to ponad 1500 zł za pacjenta. 

Ciągle rosnąca ilość osób po przebyciu COVID-19 („ozdrowieńców”) wymogła na Ministerstwie Zdrowia podjęcie szybkich działań formalno-prawnych (wydanie kolejnych rozporządzeń Prezesa NFZ), jak też podjęcie działań organizacyjnych i zabezpieczających środki materialne i finansowe na działania rehabilitacyjne.

Głównym celem utworzonego przez Ministerstwo Zdrowia programu rehabilitacji jest wspomaganie pełnego powrotu do zdrowia i aktywności (w tym zawodowej) osób po przebyciu COVID-19. Szczegółowe cele programu określono natomiast następująco: poprawa tolerancji wysiłku fizycznego, zmniejszenie natężenia objawów związanych z przebyciem COVID-19 oraz edukacja „ozdrowieńców” w zakresie samodzielnego radzenia sobie z objawami związanymi z przebyciem COVID-19.

Podstawy prawne:

• Zarządzenie Prezesa NFZ nr 63/2021/DSOZ zmieniające zarządzenie w sprawie zasad sprawozdawania oraz warunków rozliczania świadczeń opieki zdrowotnej związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19.
• Zarządzenie Prezesa NFZ nr 78/2021/DSOZ zmieniające zarządzenie w sprawie zasad sprawozdawania oraz warunków rozliczania świadczeń opieki zdrowotnej związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19.
• Program rehabilitacji po przebytej chorobie COVID-19 w warunkach ambulatoryjnych i domowych – załącznik do zarządzenia Prezesa NFZ nr 78/2021/DSOZ.
• Zarządzenie Prezesa NFZ nr 87/2021/DSOZ zmieniające zarządzenie w sprawie zasad sprawozdawania oraz warunków rozliczania świadczeń opieki zdrowotnej związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19.