Szczególnie w podeszłym wieku rzekło się mówić: „Jak cię nie boli, to znaczy, że nie żyjesz”. Często tym powiedzeniem starsze osoby usprawiedliwiają swoje samopoczucie i tym samym pocieszają się. I coś w tym na pewno jest! Za odczuwanie bólu odpowiedzialny jest mózg. Nie jest on jednak wskazany do prawidłowego funkcjonowania i egzystowania. Jednym słowem ból nie jest nieodzownym elementem starzenia się, a ważną oznaką choroby.
Ból, zwłaszcza ten najbardziej dokuczliwy, przewlekły, może wystąpić z powodu różnych nieprawidłowości ze strony układu nerwowego, takich jak: osteoporoza, miażdżyca, neuropatia czy zapalenie nerwów obwodowych. Zachorowanie na te schorzenia rośnie wraz z wiekiem. Statystyczny człowiek w podeszłym wieku narzeka również bardzo często na ból stawów i kręgosłupa. Odczuwanie bólu jest naturalne, ale nie powinno być normą i z pewnością można, a nawet trzeba go leczyć.
W zależności od mechanizmu jego powstawania wyróżniamy ból receptorowy, który jest powodowany przez podrażnienie nerwów i ból niereceptorowy, który powstaje w wyniku uszkodzenia struktur układu nerwowego bądź mocnego ucisku na nerwy. Wyróżnić można również ból ostry, który zazwyczaj trwa krótko, ale jest bardzo silny. Występuje on głównie w wyniku nasilenia chorób przewlekłych, urazów i jako konsekwencja leczenia, np. operacyjnego. Istnieje również najbardziej dokuczliwy ból przewlekły, który utrzymuje się powyżej trzech miesięcy i jest wynikiem zazwyczaj postępującej choroby, nawet przewlekłej, różnego rodzaju nowotworów i chorób układu nerwowego.
Seniorzy doświadczają czasami wielu rodzajów bólu jednocześnie, co znacznie utrudnia prawidłową lokalizację jego źródła. Ból przewlekły, nieleczony prowadzi do poważnych konsekwencji. Poczynając od tych najpoważniejszych, kiedy jest oznaką rozwijającej się lub niekiedy zaawansowanej postaci nowotworu narządu wewnętrznego, po łagodniejsze, np. problemów z zaśnięciem i spokojnym snem w nocy – takie osoby są bardziej podatne na depresję i zaburzenia lękowe. Ciągle towarzyszący ból może być przyczyną wycofania się z życia towarzyskiego, przyjacielskiego, zaniedbaniem swojego hobby, pasji. W skrajnych przypadkach prowadzi do zerwania kontaktów z bliskimi i przymusowej wegetacji w odosobnieniu.
Kolejny problem, który często się pojawia, to brak komunikowania o swoim stanie samopoczucia lub zdrowia bliskim czy rodzinie. Seniorzy nie mówią o swoim bólu, bo chcą jak najdłużej być samowystarczalni. Nie chcą obarczać zestresowanych codziennością i zapracowanych najbliższych swoimi problemami. Może się zdarzyć i tak, że leki przeciwbólowe mogą być za drogie do wykupienia przy innych lekach, które przyjmują, więc nie informują nawet lekarzy. Aż w końcu pytanie o ból może po prostu podnosić ich poziom frustracji.
To ważne: z bólem nigdy nie można zostać w osamotnieniu, ktoś bliski, zaufany musi o tym wiedzieć, aby można było pomóc!
Wstępny wywiad lekarski w diagnostyce bólowej
Lekarz, który chce zdiagnozować poziom bólu i jego ognisko będzie na wizycie lekarskiej pytać o: lokalizację i intensywność bólu, czas jego trwania, charakterystykę, czyli czy ból jest promieniujący, kłujący, piekący, czynniki wyzwalające ból, np. czy zawsze po zjedzeniu czegoś tłustego, ciężkostrawnego występuje ból brzucha, konsekwencje i trudności jakie powoduje, np. ból biodra powoduje poważne problemy z poruszaniem się i osoba starsza nie wychodzi z domu. Warto poprosić osobę bliską, aby towarzyszyła podczas wizyty lekarskiej.
Skale realnego odczuwania bólu w diagnostyce bólowej
- Skala numeryczna. Tu zadaniem osoby starszej jest wskazanie, która cyfra spośród 10 możliwych cyfr umieszczonych na poziomej kresce najlepiej opisuje charakter bólu i ogólnego samopoczucia, który towarzyszy choremu. Kreska podzielona jest na 10 równych odcinków, gdzie 0 oznacza brak bólu, a 10 to ból najsilniejszy.
- Skala wzrokowo-analogowa. Jej charakterystyka i działanie, czyli skala od 0 do 10 jest taka sama, lecz tu pacjent sam, własnoręcznie zaznacza na skali punkt, który najtrafniej odzwierciedla rodzaj bólu, z jakim mierzy się na co dzień.
Najskuteczniejsza ocena bólu to taka, gdzie działa się wielotorowo, holistycznie. Tu lekarz powinien użyć jednej z ww. skal, kwestionariusza, czyli wywiadu wstępnego, a także obserwować pacjenta w trakcie wizyty. Zastosowanie tych metod daje duże prawdopodobieństwo trafności diagnostycznej lekarza. Następnie specjaliści kierują na różnego rodzaju badania, zaczynając od badań laboratoryjnych, np. usg, rtg, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny itp. Bardzo często wskazana jest również rehabilitacja lub wyjazd do sanatorium, uzdrowiska.
Każde nawet delikatnie bolące miejsce na ciele powinno być obserwowane przez seniora, aby nie przeoczyć poważnych objawów. Jeżeli ból trwa od niedawna, ale nieustająco, tzn. przy zmianie pozycji ciała, w trakcie posiłków, dłuższego stania czy poruszania się, należy interweniować. Profilaktyka jest w tym przypadku kluczowa. Nie można dopuścić, aby delikatny ból przerodził się w ból przewlekły, znacznie trudniejszy do wyleczenia. Nieleczony ból może być tragiczny w skutkach!
Ważne
Uwaga! Poziom natężenia bólu według Międzynarodowej Organizacji Zdrowia (WHO), można podzielić na trzy poziomy w zależności od natężenia: łagodny, umiarkowany i poważny.
Jak już była o tym mowa, najczęściej dokuczają seniorom bóle ze strony narządu ruchu, wynikające z choroby zwyrodnieniowej stawów, bóle pleców i krzyża. Choroba zwyrodnieniowa stawów występuje u około 60% mężczyzn i 70% kobiet powyżej 65. roku życia.
Ból stawów – jak z nim walczyć?
Ból stawów w dużej mierze może wynikać z urazu mechanicznego lub stanów zapalnych. Pojawia się zazwyczaj w jednym określonym miejscu, co ułatwia postawienie trafnej diagnozy, szybko i na czas. Ból stawów pojawia się w przebiegu m.in: chorób reumatycznych, zwyrodnieniowych, urazów – skręcenia i zwichnięcia, infekcji bakteryjnych i wirusowych, nowotworu kości i chrząstki, ale i nadwagi lub nadmiernej aktywności fizycznej.
Sposoby na zmniejszenie bólu stawów:
- przyjmowanie preparatów przeciwbólowych i przeciwzapalnych dostępnych bez recepty,
- ograniczenie aktywności bolącego stawu – pozwala zastopować dalsze jego uszkodzenia, po przymusowym odpoczynku od wysiłku fizycznego potrzebna jest odpowiednia rehabilitacja nadwyrężonego i bolącego stawu,
- okładanie chorych miejsc lodem.
Przy bólach stawów polecana jest jazda na rowerze oraz pływanie.
Ból kręgosłupa – jak zmniejszyć jego dokuczliwość?
Tego rodzaju ból to plaga naszych czasów, spowodowany stresującym i bardzo aktywnym trybem życia w młodości, skutkujący na emeryturze uciążliwym bólem, niepozwalającym normalnie stać oraz funkcjonować. Najważniejszy jest ruch na miarę swoich możliwości, bo zdrowy kręgosłup to przede wszystkim silne mięśnie grzbietowe i lędźwiowe. W starszym wieku należy zwrócić uwagę na to, w jaki sposób dźwiga się ciężkie przedmioty. Seniorzy muszą zawsze dźwigać z przysiadu oraz pamiętać o równomiernym rozłożeniu ciężaru na obie strony ciała. Należy również dbać o odpowiednio wyprostowaną sylwetkę. Chociażby lekka aktywność fizyczna ma ogromne znaczenie terapeutyczne. Spora nadwaga to ogromne obciążenie dla kręgosłupa. Przy zbilansowanej diecie lepiej funkcjonuje również cały układ kostny.
Skuteczne i sprawdzone metody na uśmierzanie bólu
Seniorzy cierpiący na bóle kręgosłupa, bóle reumatyczne, bóle kończyn, powinni korzystać przede wszystkim z preparatów sprawdzonych i polecanych przez innych, którzy już stosowali je w przeszłości i byli zadowoleni z rezultatów. Przede wszystkim należy zaopatrzyć się w leki działające miejscowo lub można pomyśleć o zimnych kompresach. Są one bez recepty, co ważne i występują np. w postaci płynów, żeli czy maści, przynosząc miejscową ulgę w szybkim czasie. Zmniejszają one również ryzyko powikłań, wchłaniają się przez skórę, a stężenie leku jest często wyższe niż w przypadku tabletek doustnych, które źle wpływają na kondycję wątroby.
Do miejscowego leczenia bólu o nasileniu łagodnym lub umiarkowanym oraz leczenia stanu zapalnego po tępych urazach w obrębie małych i średnich stawów najlepiej sprawdza się aerozol na skórę Diky 4%.
Rekomendowany aerozol występuje jako środek przeciwbólowy, ale również jako środek przeciwzapalny. Lek może być stosowany bez konieczności konsultacji z lekarzem przez 7–8 dni. Wystarczy już cztery do pięciu rozpyleń preparatu na bolesne lub obrzęknięte miejsca trzy razy na dobę, aby poczuć znaczącą poprawę. Maksymalna dawka dobowa to aż 15 rozpyleń.
A może zmiana stylu życia?
Ból zdecydowanie przy niektórych chorobach przewlekłych nasila się, ponieważ senior nie stosuje się do zaleceń lekarza związanych ze zmianą trybu i stylu dotychczasowego życia. Nie myśli o zmianie diety, utracie zbędnych kilogramów, rzuceniu palenia, czy rozpoczęciu uprawiania jakiegoś sportu (jeżeli nie ma przeciwwskazań i ból go nie ogranicza) – rower i basen to najlepsze wyzwalacze adrenaliny dla osób w podeszłym wieku, oprócz oczywiście mniej wyczynowych, ale jakże miłych codziennych spacerów po najbliższej okolicy. Złe przyzwyczajenia, które są pielęgnowane od lat są trudne do porzucenia, zwłaszcza dla osoby starszej. Możliwość pozbycia się dzięki temu doskwierającego bólu powinno być motywujące do zmian w swoim codziennym trybie życia.