0
1375
Definicja
Zaćma to zmętnienie naturalnej soczewki oka. Przezierna soczewka pozwala zachować ostre widzenie zarówno do dali jak i do bliskich odległości dzięki skupianiu światła na siatkówce.
Wraz z rozwojem zaćmy ilość światła docierająca do siatkówki maleje, powodując
przymglenie widzenia, spadek ostrości wzroku, zaburzenie widzenia barw co powoduje, że wykonywanie codziennych czynności takich jak prowadzenie samochodu czy czytanie staje się coraz trudniejsze.
Rodzaje zaćmy
Zaćma wrodzona.
Stwierdzana jest tuż po urodzeniu. Najczęściej jest efektem zaburzeń rozwojowych soczewki, które wynikają z problemów zdrowotnych matki dziecka podczas ciąży.
Do najczęstszych przyczyny zaćmy wrodzonej zalicza się uszkodzenie soczewki wirusem różyczki – niebezpiecznym w pierwszym kwartale życia płodowego.
Zaćma nabyta.
Wyróżniamy następujące jej rodzaje: zaćma starcza, zaćma pourazowa, zaćma metaboliczna, toksyczna i wikłająca.
Zaćma starcza jest najpopularniejszą i często występująca formą zaćmy. Zaczynać się może już od 40-go roku życia, a objawy w większości przypadków ujawniają się około 60-tego roku życia.
Uwaga: rozwój zaćmy przyspiesza dieta uboga w antyoksydanty, czyli przeciwutleniacze. Należy pamiętać, aby w codziennej diecie dostarczać potrzebne składniki i związki przeciwutleniające zawarte np. w: zielonej herbacie, orzechach, kakao, burakach, winogronach ciemnych, jagodach, żurawinie.
Zaćma pourazowa to konsekwencja urazów gałki ocznej takich jak rany, ciała obce wewnątrzgałkowe, czy też urazy tępe.
Zaćma metaboliczna to rodzaj zaćmy u osób chorych na cukrzycę lub niedoczynność przytarczyc, u których zaćma pojawia się wcześniej niż u osób ogólnie zdrowych.
Zmętnienie zupełne soczewki może w tym przypadku nastąpić nawet w kilka dni.
Zaćma toksyczna powstaje w wyniku narażenia na czynniki szkodliwe np. promieniowanie lub niektóre leki. Zaliczamy do niej m.in. „zaćmę posterydową” u osób leczonych lekami sterydowymi.
Innym podziałem jest wyróżnienie zaćmy:
- jądrowej,
- korowej
- podtorebkowej tylnej.
W tym przypadku nazwa zależy od lokalizacji zmętnienia w soczewce.
Leczenie
Celem operacji zaćmy jest przywrócenie Pacjentowi prawidłowego widzenia, które będzie pozwalało cieszyć się lepszą jakością życia.
Jedyną obecnie metodą pozbycia się zaćmy i przywrócenia dobrego widzenia jest operacyjne usunięcie zmętniałej soczewki i wszczepienie sztucznego implantu.
Najczęstszą techniką operacyjną, którą posługują się chirurdzy okuliści na całym świecie jest fakoemulsyfikacja. Umożliwia ona wprowadzenie do oka zwijalnej soczewki wewnątrzgałkowej poprzez bardzo małe nacięcie rogówki (1,8-2,6 mm).
Gdy implant znajdzie się we właściwym miejscu w oku czyli w torebce pozostałej po usunięciu z jej wnętrza, przy użyciu ultradźwięków, zmętniałej soczewki, rozwija się i przybiera właściwy kształt.
W ostatnich latach podczas operacji zaćmy pomaga chirurgowi laser tzw. femtosekundowy, który wykonuje nacięcia w rogówce oraz wstępnie rozbija soczewkę.
W większości przypadków operacja zaćmy jest procedurą nieskomplikowaną. Przeprowadzana jest w przeważającej większości w trybie jednodniowym, w znieczuleniu miejscowym i trwa 10-15 minut. Większość Pacjentów wraca do aktywności fizycznej po upływie 2-3 tygodni, czasem nawet wcześniej.
Odstąpienie od leczenia operacyjnego skutkuje stopniowym pogarszaniem ostrości wzroku, aż do zaniewidzenia, a w przypadku pęcznienia soczewki może doprowadzić do wystąpienia jaskry wtórnej i stanu zapalnego w gałce ocznej.
Zmętnienie soczewki ograniczy również wgląd we wszystkie struktury gałki ocznej położone za nią, może uniemożliwić wykrycie i monitorowanie chorób siatkówki, nerwu wzrokowego i in.
Ponadto, operacja zaćmy dojrzałej, czyli całkowicie zmętniałej soczewki, jest obarczona wyższym ryzykiem powikłań.
Konieczność wykonania operacji zaćmy zależy od stopnia upośledzenia widzenia. Jeśli objawy zmętnienia soczewki nie utrudniają wykonywania codziennych czynności, jest jeszcze dobra ostrość wzroku, operację można odroczyć na jakiś czas.
Mętnienie soczewki, u każdego przebiega w innym tempie i zależy od wielu czynników: wieku, chorób ogólnych, współistniejących patologii oczu, trybu życia, warunków pracy, i innych czynników.
Nawet jeśli operację zaćmy można czasowo odroczyć, istnieje konieczność stałych kontroli okulistycznych i monitorowania postępu zmian. Czasami, mimo braku lub niewielkich objawów okulistycznych, lekarz zaleci wykonanie operacji wcześniej, a przyczyny tej decyzji wyjaśni po badaniu okulistycznym i zleconych badaniach dodatkowych.
W niektórych przypadkach, nawet niewielkie zmętnienie soczewki może prowadzić do innych patologii, takich jak wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego (jaskra wtórna) czy zapalenie wewnątrzgałkowe lub utrudnić ocenę struktur leżących za soczewką głównie siatkówki co tłumaczy konieczność wykonania operacji nawet przed wystąpieniem znacznego upośledzenia widzenia.
Rozpoznanie schorzeń towarzyszących gałki ocznej może skutkować koniecznością wykonania badań dodatkowych i wydłużyć czas przygotowania do operacji zaćmy. Jeśli stwierdzone patologie mogą mieć wpływ na przebieg operacji zaćmy, zalecone zostanie leczenie, które umożliwi jak najbezpieczniejsze przeprowadzenie zabiegu operacyjnego.
Należy pamiętać, że pogorszenie widzenia może wynikać z wielu schorzeń i patologii gałki ocznej oraz innych chorób ogólnoustrojowych, a zaćma może nie być jedyną przyczyną niskiej ostrości wzroku
Przeprowadzone badanie okulistyczne oraz zlecone badania dodatkowe pozwolą ocenić stan oczu oraz oszacować spodziewaną ostrość wzroku po operacji.
Zdarza się, że nie wszystkie patologie mogą zostać uwidocznione przed planowaną operacją zaćmy, dlatego ważne jest, aby zgłaszać się na wszystkie zalecone kontrole pooperacyjne.
Obecny postęp technologiczny i poziom zaawansowania technik chirurgicznych pozwalają często na uzyskanie po operacji zaćmy jakości widzenia lepszej niż przed wystąpieniem zmętnienia soczewki. Dlatego tak ważnym etapem w przygotowaniu przedoperacyjnym jest wybór sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej, która na stałe zastępuje naturalną. W zależności od rodzaju zastosowanego implantu możemy również skorygować wady wzroku takie jak krótkowzroczność, nadwzroczność, astygmatyzm czy starczowzroczność czyli konieczność używania okularów do czytania z bliska.
Rodzaje soczewek wewnątrzgałkowych
Ze względu na właściwości optyczne wyróżniamy następujące soczewki wewnątrzgałkowe:
- soczewki jednoogniskowe umożliwiające wyraźne widzenie tylko jednej odległości np. dali i wtedy do wyraźnego widzenia z bliska konieczne jest używanie okularów lub, tak jak w przypadku osób z krótkowzrocznością, aby wyraźnie widzieć oddalone przedmioty potrzeba używać okulary, z bliska natomiast widzi się wyraźnie
- soczewki wieloogniskowe umożliwiające wyraźne widzenie zarówno dali (np. jazda samochodem), odległości pośredniej (np. praca przy komputerze) oraz bliży (np. czytanie gazety)
- soczewki o wydłużonej ogniskowej (Extended Depth of Focus, EDoF) oparte są na zaawansowanej technologii optycznej, która umożliwia poszerzenie zakresu ostrości w porównaniu do standardowych jednoogniskowych soczewek wewnątrzgałkowych. Dzięki temu soczewki o wydłużonej ogniskowej zapewniają wyraźne widzenie w zakresie od dali do średniego dystansu, np. pracy przy monitorze komputera. Do wykonywania czynności wymagających ostrego widzenia z bliskiej odległości, np. do czytania drobnego druku i prac precyzyjnych, pacjenci z wszczepionymi soczewkami o wydłużonej ogniskowej mogą potrzebować okularów do czytania
- soczewki dwuogniskowe umożliwiające dobre widzenie zarówno dali jak i bliży
- soczewki toryczne, które stosuje się u Pacjentów mających astygmatyzm (tzw. cylindry). Mogą one być zarówno w wersji jednoogniskowej jak dwu – i wieloogniskowej oraz połączone z soczewkami o wydłużonej ogniskowej.
Soczewki wewnątrzgałkowe różnią się również jakością, o której decydują między innymi:
- rodzaj i parametry materiału mogące mieć wpływ na występowanie tzw. zaćmy wtórnej czyli zmętnień w torebce soczewki
- obecność filtrów chroniących siatkówkę oka
- budowa soczewki ( tzw. asferyczna część optyczna soczewki pozwala na uzyskanie lepszej jakości widzianego obrazu)
Przygotowanie do operacji
Poza badaniami typowo okulistycznymi Pacjent przed operacją zaćmy przechodzi również badanie ogólnego stanu zdrowia czyli ma wykonywane badania krwi, EKG, wykluczenie ognisk infekcji m.in. u Lekarza Stomatologa czy Laryngologa, czasem ma wykonywany RTG płuc. Po wykonaniu wszystkich zaleconych badań jest konsultowany przez Lekarza Anestezjologa, który potem w trakcie operacji monitoruje podstawowe funkcje życiowe Pacjenta, podaje dożylne leki o działaniu uspakajającym i przeciwbólowym.
Zalecenia pooperacyjne
Po wykonaniu operacji oko zasłonięte jest typowo opatrunkiem, z którym pacjent wychodzi do domu, zwykle po 30 min do 1 godziny po zabiegu. Pacjent wychodzi do domu pod opieką wskazanej przez siebie osoby dorosłej, po otrzymaniu karty wypisowej ze szpitala. Na karcie są zawsze umieszczone zalecenia dotyczące stosowania kropli pooperacyjnych oraz dokładna godzina zgłoszenia na kontrolę pooperacyjną w dniu następnym. Dodatkowo należy przestrzegać wymienionych zaleceń dotyczących zachowania w okresie pooperacyjnym.
Potencjalne ryzyko i możliwe powikłania
W zdecydowanej większości przypadków, operacja zaćmy jest szybką, minimalnie inwazyjną i obarczoną niskim ryzykiem powikłań procedurą. Jednak, tak jak wszystkie inne operacje niesie ze sobą możliwe powikłania. Ryzyko ich wystąpienia szacuje się na około 1 %. Wynika z tego, że operacja zaćmy jest jedną z najbezpieczniejszych operacji przeprowadzanych na świecie. Mimo ogromnej staranności i dbałości, jakich dokładamy w przygotowanie każdego zabiegu operacyjnego, nigdy nie można wyeliminować niespodziewanych komplikacji i powikłań. Powikłania występujące w czasie operacji zaćmy mogą wynikać z usuwania zmętniałej soczewki, wszczepiania sztucznego implantu oraz ze znieczulenia. Mogą pojawić się już w czasie trwania operacji lub dni, miesiące, lata po przeprowadzonym zabiegu. Niektóre z nich mają charakter przejściowy, inne trwały.
Piśmiennictwo
- Informacje dla Pacjentów przygotowujących się do operacji zaćmy w Szpitalu Okulistycznym IBIS/SENSOR CLINIQ
- Poradnik dla Pacjenta ZAĆMA firmy ALCON
- www.zeiss.pl
