0
1235
U osób w starszym wieku znacznie wzrasta prawdopodobieństwo wystąpienia wielu zaburzeń funkcjonalnych organizmu. Przede wszystkim pojawiają się problemy ze strony układu krążenia, oddechowego i kostno-stawowego. Zalicza się do nich między innymi: chorobę zwyrodnieniową stawów, nadciśnienie tętnicze, cukrzycę, osteopenię oraz osteoporozę. Systematyczne badania kontrolne zalecane przez lekarza pierwszego kontaktu mogą w znacznym stopniu spowolnić rozwijanie się wyżej wymienionych chorób. A wiadomo przecież, że seniorzy powinni szczególnie dbać o swoje zdrowie, aby nie dopuścić do wielu powikłań i komplikacji mogących zagrażać ich życiu. W artykule podpowiadamy, jak wcześnie zdiagnozować osteoporozę i co zrobić, aby uniknąć powikłań związanych ze złamaniami.
Osteoporoza – podstawowe informacje
Osteoporoza jest jedną z najczęstszych chorób dotykających osoby starsze. Często bywa zdiagnozowana zbyt późno. Choroba ta powstaje, gdy z wiekiem naturalna przyswajalność wapnia i substancji pochodnych w organizmie seniora spada. Zmniejsza się wówczas gęstość kości, przez co są one bardziej podatne na różnorodne uszkodzenia i złamania. Osteoporoza jest chorobą szkieletu, która może doprowadzić do złamań kości nawet przy niewielkim urazie, np. uderzeniu ręką o szafkę. Częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn. Według różnorodnych szacunków diagnozowana jest u około 30–35% kobiet po okresie menopauzy oraz u około 5–10% mężczyzn w grupie powyżej 60. roku życia.
Rozróżnia się dwa typy choroby: osteoporozę pierwotną i wtórną. Osteoporoza pierwotna najczęściej pojawia się u seniorów na skutek starzenia się układu szkieletowego lub po przekwitaniu, jako następstwo zmian hormonalnych. Osteoporoza wtórna jest przede wszystkim wynikiem rozwijania się innych chorób, głównie autoimmunologicznych, takich jak np.: cukrzyca, nadczynność lub niedoczynność tarczycy czy choroby reumatyczne.
Stopniowa utrata gęstości kości jest procesem naturalnym nierozerwalnie związanym z wiekiem. Można jednak ją opóźnić lub spowodować jej przyspieszenie. Rozwój osteoporozy może nasilić m.in. zła, nieodpowiednio zbilansowana dieta (głównie mała podaż białka), palenie wyrobów tytoniowych, nadużywanie mocnego alkoholu, niedostosowana do wieku aktywność fizyczna oraz zbyta mała ekspozycja na światło słoneczne.
Osteoporoza jest typem schorzenia, które powstaje bezobjawowo, dlatego jest trudna do rozpoznania. Tym samym wiąże się z dużym ryzykiem poważnego złamania kości, którego następstwem jest niepełnosprawność w wieku starczym.
Czy choroba daje jakieś objawy?
Zaawansowana osteoporoza może ujawniać się pod postacią bólu, zwłaszcza kości długich, np. kości udowej czy kości kręgosłupa. Ból kostny narządu ruchu może prowadzić do deformacji np. stawu kolanowego – występuje wówczas szpotawość lub koślawość kolan. Taki stan rzeczy z czasem doprowadza do niewłaściwej postawy i bólu przy każdym ruchu.
W jaki sposób diagnozuje się osteoporozę?
W wykryciu osteoporozy bardzo ważne jest kompleksowe postępowanie diagnostyczne. W celu wykrycia osteoporozy lekarz pierwszego kontaktu zleca densytometrię kośćca, która określa jego gęstość mineralną, oraz RTG kości. U niektórych pacjentów wykonuje się także biopsję kośćca oraz szczegółowe badania laboratoryjne (określające np. stężenie wapnia we krwi). Po wykonaniu badań lekarz stawia właściwą diagnozę i wprowadza odpowiednio dopasowane indywidualnie leczenie. Musi być ono dostosowane do wieku oraz zaawansowania choroby lub schorzeń współistniejących. Szybko wprowadzony proces medyczny jest w stanie w znacznym stopniu zatrzymać rozprzestrzenianie się choroby. Należy jednak pamiętać, iż leczenie osteoporozy jest procesem długotrwałym, wymagającym dużego doświadczenia lekarza oraz pełnego zaangażowania pacjenta.
W leczeniu osteoporozy w pierwszej kolejności stosuje się szeroko pojętą farmakologię, czyli – w zależności od rozległości procesu chorobowego – indywidualnie dobrane dawki leków. Systematyczne przyjmowanie określonych substancji medycznych lub suplementów diety jest bardzo ważne w kontekście zatrzymania rozwoju choroby. Dla poprawy efektów leczenia wskazane jest połączenie farmakoterapii z kompleksowym postępowaniem fizjoterapeutycznym. U seniorów najczęściej stosuje się leczenie ruchem, czyli kinezyterapię.
Znaczenie ruchu w leczeniu osteoporozy
Aktywność ruchowa pod każdą postacią w znacznym stopniu wstrzymuje rozwój osteoporozy. Odpowiednio dopasowane do wieku ćwiczenia fizyczne przede wszystkim wzmacniają oraz uelastyczniają mięśnie i poprawiają ruchomość stawów (zapobiegają przykurczom), zmniejszają ryzyko upadków powodujących złamania osteoporotyczne, a także zwiększają wydolność organizmu.
U osób starszych ćwiczenia ruchowe muszą być precyzyjnie dopasowane do stanu zdrowia. Przed ich rozpoczęciem warto skontaktować się z lekarzem rehabilitantem lub fizjoterapeutą. Pomogą oni dostosować odpowiednie dla seniora zestawy ćwiczeń. Ponadto wytłumaczą, jak je odpowiednio wykonywać, ile powtórzeń danego ćwiczenia należy wykonać, aby nie doprowadzić do przeciążeń lub kontuzji skutkujących pogorszeniem stanu zdrowia. Aby ćwiczenia przyniosły pożądany efekt, należy je wykonywać systematycznie, kilka razy w tygodniu. W zależności od pory roku, warto ćwiczyć na świeżym powietrzu, np. w parku czy na działce, dzięki czemu organizm seniora będzie odpowiednio dotleniony. Aby ustrzec się przed osteoporozą, zaleca się seniorowi spacerowanie, zwłaszcza po obszarach zalesionych, jak park lub las. U seniorów mających problem ze stawami (np. choroba zwyrodnieniowa stawów) doradza się stosowanie kijków, które pośrednio odciążą schorowane stawy. Przed wprowadzeniem takiej aktywności warto zaopatrzyć się w wygodne obuwie oraz strój niekrępujący ruchów. Będąc na spacerze, oprócz ćwiczeń trzeba pamiętać także o głębokim oddychaniu, co pomoże dotlenić organizm.
Jak ćwiczyć, aby nie narazić się na kontuzje?
Podczas spaceru zaleca się seniorowi wykonywanie prostych ćwiczeń ogólnousprawniających, takich jak np. skłon w kierunku podłoża z nogami wyprostowanymi w kolanach.
Kolejnym skutecznym ćwiczeniem mogą być wymachy kończyn dolnych do przodu i do tyłu. Aby bezpiecznie wykonać to ćwiczenie, może oprzeć się o drzewo.
Podczas spaceru nie można zapomnieć o ćwiczeniach kończyn górnych. Aby efektywnie wykonywać takie ćwiczenia, można skorzystać ze znalezionego w lesie patyka. Dobrze wyćwiczone stawy (np. staw łokciowy lub barkowy) ułatwiają swobodne wykonywanie wielu ruchów przydatnych w życiu codziennym. Zalecanym ćwiczeniem dla seniorów jest np. trzymanie kijka w obu dłoniach w pozycji stojącej i następnie z wyprostowanymi w łokciach rękoma podnoszenie go do góry i potem opuszczanie w dół.
Osobom starszym mającym problem z chodzeniem zaleca się specjalistyczne ćwiczenia w warunkach domowych, np. marsz w miejscu, odwodzenie wyprostowanej kończyny dolnej (prostej w kolanie) do boku. Aby ułatwić sobie to ćwiczenie i jednocześnie zadbać o bezpieczeństwo, można wykorzystać krzesło. Kolejnym ćwiczeniem, również z wykorzystaniem krzesła, może być wspinanie się na palce. Seniorom mającym problem ze stawami zaleca się ćwiczenia w pozycjach siedzącej i leżącej.
Dobrym ćwiczeniem dla osób w podeszłym wieku jest wstawanie i siadanie na krześle. Podczas tej aktywności należy wyprostować przed sobą ręce w łokciach.
Kolejnym ćwiczeniem nieprzeciążającym stawów, a jednocześnie wzmacniającym mięśnie, jest unoszenie wyprostowanej w kolanie kończyny dolnej podczas siedzenia na krześle.
W pozycji leżącej senior również jest w stanie wykonać wiele bezpiecznych ćwiczeń. Pierwszym z nich może być podnoszenie bioder do góry, gdzie w leżeniu na plecach nogi są zgięte w kolanach, a ręce wyprostowane wzdłuż ciała. Kolejnym ćwiczeniem wykonywanym również w pozycji leżącej na plecach jest unoszenie na przemian wyprostowanej nogi do góry. Aby je utrudnić, senior może unosić jednocześnie obie kończyny do góry.
Profilaktyka osteoporozy
Najskuteczniejszym lekarstwem na osteoporozę jest profilaktyka! Aby zmniejszyć ryzyko osteoporozy i finalnie jej uniknąć, warto w pierwszej kolejności zadbać o regularną aktywność fizyczną oraz właściwie zbilansowaną dietę. Powinna ona przede wszystkim zawierać produkty bogate w wapń, np. jogurty, kefiry, mleko pełnotłuste, twarogi i inne produkty pochodzenia mlecznego. Poza tym dieta powinna być bogata w warzywa i owoce – podstawę piramidy żywienia.
U osób w starszym wieku wskazane jest dodatkowo przyjmowanie witamin D i K2, wzmacniających układ kostny.
Osteoporoza jest chorobą, która występuje u osób starszych. Atakuje po cichu, nie dając żadnych niepokojących objawów. Późno wykryta powoduje złamania kostne. Aby zmniejszyć objawy choroby należy po konsultacji lekarskiej jak najszybciej wprowadzić właściwe postępowanie medyczne. Omawiane powyżej działania połączone z odpowiednią profilaktyką zmniejszą ryzyko wystąpienia i rozwoju osteoporozy. Takie odpowiedzialne postępowanie w dużej mierze doprowadzi do znacznej poprawy stanu zdrowia seniora.
