Nowalijki – czy warto po nie sięgać?

Na początku roku sytuacja pogodowa jest bardzo zmienna, dlatego nowalijki są uprawiane w szklarniach, co zapewnia im dostateczną ochronę przed wiatrem, szkodnikami, a także odpowiednie warunki zewnętrzne, takie jak właściwa temperatura, oświetlenie oraz wilgotność. Aby warzywa szybko urosły i nadawały się do sprzedaży, do ich nawożenia stosowane są nawozy mineralne, głównie ze związkami azotu, które choć są potrzebne roślinom do syntezy białek, to jednak często dostarczane są w nadmiarze, co sprawia, że rośliny zaczynają je z łatwością magazynować. Właśnie ta kumulacja nawozów sztucznych jest procesem bardzo niebezpiecznym dla zdrowia konsumentów, ponieważ w organizmie azotany mogą być przekształcane do azotynów, a te następnie do nitrozamin, które mają działanie rakotwórcze.

Najwięcej azotanów gromadzi się przede wszystkim w korzeniach i na zewnętrznych liściach, zatem najwięcej tych związków będzie w takich warzywach, jak: rzodkiewki, zielone sałaty, szpinak, szczypiorek, warzywa kapustne. Najmniej azotanów znajduje się natomiast w ogórkach oraz pomidorach. 

Pod kątem zawartości witamin i minerałów szklarniowe nowalijki osiągają wartości bardzo zbliżone do warzyw uprawianych bezpośrednio w gruncie, mogą jedynie nieznacznie różnić się ilością witaminy C
czy bioflawonoidów – ze względu na ograniczony dostęp światła słonecznego. 

Nasuwa się zatem ważne pytanie, na co zwracać uwagę podczas wyboru nowalijek, aby ich stosowanie było bezpieczne dla zdrowia.

Wygląd

Wybieraj warzywa o soczystej barwie i zielonych liściach, ponieważ taki wygląd świadczy o ich świeżości i jędrności. Nie kupuj warzyw zwiędniętych, zaparzonych, pomarszczonych, pożółkłych oraz ze śladami pleśni. 

Zwróć uwagę na rozmiar warzyw. Unikaj ogromnych rozmiarów rzodkiewki czy przerośniętych pomidorów – mimo że będą wyglądać bardzo apetycznie i zachęcająco, to aby tak wyrosnąć, prawdopodobnie zmagazynowały więcej szkodliwych substancji niż ich mniejsze odpowiedniki. 

Bezpieczne uprawy

Jeżeli masz taką możliwość, wybieraj nowalijki z upraw ekologicznych. W takich uprawach stwarza się roślinom warunki jak najbardziej zbliżone do naturalnych, bez stosowania nawozów sztucznych. Zapewne takie warzywa będą nieco droższe, jednak w tym przypadku będziesz miał większą pewność co do ich jakości.

Kolejnym krokiem po rozsądnym zakupie nowalijek jest odpowiednie postępowanie z nimi w domu, aby do minimum ograniczyć ryzyko wynikające z ich stosowania. W typ aspekcie warto zwrócić uwagę na przedstawione poniżej zasady. 

Dokładne mycie

Pamiętaj, aby warzywa przed spożyciem bardzo dokładnie umyć pod bieżącą wodą. Warzywa liściaste warto wymoczyć przez około 30 minut. To obniży zawartość azotanów i azotynów w warzywach. 

Gotowanie

Gotowanie nowalijek w wodzie również zmniejsza zawartość azotanów. Po ugotowaniu koniecznie należy wylać użytą do gotowania wodę, nie stosować jej jako bazy do innych potraw. 

Obieranie

Warzywa korzeniowe obieraj ze skórki (jednak pamiętaj, aby nie robić tego zbyt głęboko, by nie pozbawić ich ukrytych pod skórką witamin), natomiast z warzyw liściastych (kapusta, sałata) powinno się usunąć głąb i grubsze liście. Dlaczego? Dlatego, że to właśnie w skórce, głąbie i grubszych liściach znajduje się najwięcej azotanów, matali ciężkich i pestycydów.

Sposób przechowywania:
Nowalijki zawsze przechowuj w lodówce, owinięte w wilgotną bawełnianą ściereczkę lub papierowy ręcznik. Unikaj wkładania ich do foliowych woreczków bez dostępu powietrza, ponieważ brak dostępu tlenu sprzyja przekształcaniu się azotanów do szkodliwych azotynów. Podobnie ma się sprawa z już „fabrycznie” zapakowanymi warzywami – staraj się takich nie kupować. Jeśli masz ochotę na ogórka, lepiej nie wybieraj tego całkowicie zafoliowanego, z pomarszczoną lub uszkodzoną skórką, tylko świeżego, który nie został zamknięty i przechowywany w folii przez długi czas.

Umiar

Tak jak we wszystkim, także w przypadku stosowania nowalijek warto zachować umiar. Najlepiej traktować je jako urozmaicenie swojej diety, a nie jako jej główną bazę. Zatem jeśli nie jesteś alergikiem, nie masz problemów z wrzodami lub nie cierpisz na zespół jelita nadwrażliwego, to parę liści sałaty, rzodkiewka czy kilka plasterków ogórka zjedzonych okazjonalnie na pewno Ci nie zaszkodzi. Warto jednak wziąć sobie do serca powyższe wskazówki, aby zwiększyć swoją świadomość i tym samym bezpieczeństwo stosowania warzyw. Poniżej znajdziesz kilka przepisów na lekkie dania z zastosowaniem nowalijek. 

Na zdrowie!

Chłodnik z ogórka
1 porcja to 250 kcal.
Czas przygotowania: 10 minut.
Składniki (2 porcje):

• ogórek – 6 sztuk (240 g),
• kefir (do 2% tłuszczu) – 1 sztuka (500 g),
• orzechy włoskie – 2 łyżki (30 g),
• koperek – 2 łyżki (16 g),
• czosnek – 1 ząbek (5 g),
• sok z cytryny – ½ łyżeczki (3 g),
• pieprz czarny mielony – 1 szczypta (1 g),
• sól himalajska – 1 szczypta (1 g).

Sposób wykonania:

• Ogórki dokładnie umyj, obierz ze skórki i zetrzyj na tarce o dużych oczkach.
• Koperek dokładnie umyj i posiekaj.
• Czosnek obierz, umyj i rozgnieć w prasce.
• Wszystkie warzywa włóż do jednego naczynia, dodaj jogurt i wymieszaj. 
• Dopraw świeżo zmielonym pieprzem, szczyptą soli, posiekanym koperkiem.
• Schłodź w lodówce. 
• Chłodnik przed podaniem posyp rozdrobnionymi orzechami włoskimi.
• Chłodnik możesz wypić samodzielnie lub podawać z jajkiem na twardo lub z ugotowanymi ziemniakami posypanymi koperkiem.

Delikatny twarożek z nowalijek 
1 porcja to 86 kcal.
Czas przygotowania: 15 minut.
Składniki (5 porcji):

• ser twarogowy półtłusty – 1 opakowanie (250 g),
• rzodkiewka – 10 sztuk (150 g),
• jogurt naturalny (do 2% tłuszczu) – 4 łyżki (80 g),
• szczypiorek – 12 łyżeczek (60 g),
• ogórek – 1 sztuka (40 g),
• pieprz czarny mielony – 1 szczypta (1 g),
• sól himalajska – 1 szczypta (1 g).

Sposób wykonania:

• Dokładnie umyj wszystkie warzywa.
• Obierz ze skórki ogórka i rzodkiewkę, a następnie pokrój je w drobną kostkę lub zetrzyj na tarce.
• Posiekaj szczypiorek.
• W miseczce umieść rozdrobniony ser, dodaj jogurt naturalny i przygotowane wcześniej warzywa.
• Dopraw świeżo zmielonym pieprzem, solą himalajską i dokładnie wymieszaj.
• Twarożek podawaj z ulubionym pieczywem. 

Lekka sałatka wiosenna
1 porcja to 220 kcal.
Czas przygotowania: 20 minut.
Składniki (4 porcje):

• pomidor – 4 sztuki (480 g),
• ser feta – 1 opakowanie (200 g),
• rzodkiewka – 8 sztuk (120 g),
• ogórek – 3 sztuki (120 g),
• cebula – 1 sztuka (100 g),
• sałata – ½ główki (100 g),
• oliwa z oliwek – 3 łyżki (30 g),
• koper – 2 łyżki (16 g),
• ocet jabłkowy z dojrzałych jabłek – 2 łyżeczki (6 g),
• pieprz czarny mielony – 1 szczypta (1 g),
• sól himalajska – 1 szczypta (1 g).

Sposób wykonania:

• Cebulę obierz ze skórki. 
• Wszystkie warzywa dokładnie umyj.
• Obierz ogórka oraz rzodkiewkę.
• Pokrój w kosteczkę pomidora oraz ogórka, natomiast cebulę i rzodkiewkę w drobne paseczki.
• Sałatę porwij na mniejsze części.
• Koperek drobno posiekaj.
• Warzywa umieść w miseczce i dodaj do nich pokrojony w kostkę ser feta.
• Z oliwy z oliwek, octu jabłkowego, pieprzu i szczypty soli zrób sos i połącz go z sałatką.
• Sałatkę zjedz z ulubionym pieczywem.

Literatura:

• Bouzari A., Holstege D., Barrett D.M., Vitamin retention in eight fruits and vegetables: a comparison of refrigerated and frozen storage, “Journal of agricultural and food chemistry” 63(3), 2015, 957–962.
• Cheng-Wei Liu, Yu Sung, Bo-Ching Chen Hung-Yu Lai, Effects of Nitrogen Fertilizers on the Growth and Nitrate Content of Lettuce (Lactuc asativa L.), “Int J Environ Res Public Health” 11(4), 2014, 4427–4440.
• Hallmann E., Rembiałkowska E., Nowalijki – za i przeciw, SGGW Zakład Żywności Ekologicznej; dostęp 22.02.2021 r.
• Masclaux-Daubresse C., Daniel-Vedele F., Dechorgnat J. et al., Nitrogen uptake, assimilation and remobilization in plants: challenges for sustainable and productive agriculture, “ Ann Bot.” 105(7), 2010, 1141–1157.
• Mensinga T.T., Speijers G.J., Meulenbelt J., Healt himplications of exposure to environmental nitrogenous compounds, “Toxicol Rev.” 22(1), 2003, 41–51.