Nowelizacja ustawy o dowodach osobistych

Wobecnie wydawanych dowodach osobistych zawarta została jedna cecha biometryczna – zdjęcie biometryczne. Rozporządzenie Unii Europejskiej zobowiązuje państwa członkowskie do wprowadzenia do dowodów osobistych drugiej cechy biometrycznej – odcisków palców. 

Zmiany przepisów dotyczące e-dowodów mają na celu przede wszystkim zabezpieczenie tych dokumentów przed fałszowaniem, ograniczenie przestępstw przeciwko wiarygodności dokumentów oraz ujednolicenie dowodów tożsamości na terenie całej Unii Europejskiej, bowiem w ostatnich latach zaobserwowano wzrost fałszerstw dowodów tożsamości na terenie Unii. Ujednolicenie wzoru dowodu ma również na celu wyeliminowanie trudności podczas realizacji prawa do swobodnego przemieszczania się na terenie państw członkowskich Unii Europejskiej. 

Zmiany w e-dowodach

E-dowody wydawane są od marca 2019 r. i w warstwie elektronicznej zawierają jedną cechę biometryczną – wizerunek twarzy. Uchwalona nowelizacja wprowadza drugą cechę biometryczną, tj. dwa odciski palców w formatach cyfrowych. Drugiej cechy biometrycznej nie będzie w dowodach dla osób poniżej 12. roku życia i dla osób, od których pobranie odcisków palca jest niemożliwe. Odciski palców będzie się odwzorowywać w urzędzie, tak jak podczas wydawania paszportów. Pobieranie odcisków w organie gminy powoduje, że wniosek o wydanie dowodu osobistego dla osoby powyżej 12. roku życia będzie można złożyć tylko osobiście. Możliwość składania wniosków online pozostanie zatem w przypadku dzieci do 12. roku życia.

Warstwa graficzna dowodu również ulegnie zmianie. Dla osób powyżej 12. roku życia zostanie uzupełniona o podpis posiadacza. Nie dotyczy to jedynie osób, które takiego podpisu złożyć nie mogą. 

W nowych dowodach pojawi się oznaczenie państwa (PL) na tle flagi Unii Europejskiej w prawym górnym rogu, a to z kolei spowoduje przesunięcie oznaczenia informującego, że dokument zawiera chip. Na rewersie dowodu napis „Numer dowodu osobistego” zmieni się na „Seria i numer dokumentu”. 

Okres ważności e-dowodów

Dowody osobiste, które były wydawane od marca 2019 r., mają poniżej wskazane okresy ważności:

• 5 lat – dla dzieci do 5. roku życia,
• 10 lat – dla osób powyżej 5. roku życia.

Natomiast nowe dowody osobiste będą ważne przez okres: 

• 5 lat – dla dzieci poniżej 12. roku życia,
• 10 lat – dla osób powyżej 12. roku życia,
• 12 miesięcy – dla osób, od których pobranie odcisków palców jest chwilowo niemożliwe (ze względów medycznych, np. oparzenia itp.).

Wymiana dowodów

Wiele osób zadaje sobie pytanie, czy w związku ze zmianami wszyscy będziemy zmuszeni wymienić swoje dowody osobiste. Otóż nie, nie będzie takiej konieczności – z dotychczasowego dowodu będzie można korzystać do czasu, aż minie jego ważność. Nowe dokumenty będą wydawane osobom, których dowody tracą ważność po 2 sierpnia lub które kończą 18 lat. Wymiana wszystkich dowodów na nowe potrwa 10 lat.

Podsumowując, należy powiedzieć, że nie wszyscy posiadacze dotychczasowych dowodów osobistych mają obowiązek ich wymiany na nowe (biometryczne), oczywiście pod warunkiem, że nie minął okres ważności dokumentu. Inaczej mówiąc, dowody osobiste wydane przed wejściem w życie zmienionych przepisów prawnych będą ważne przez taki okres, na jaki mają określony termin ważności. Tu jednak ważna uwaga – pozostają jeszcze w użyciu dowody wydane „bezterminowo” i tu ustawodawca określił ich termin ważności nie dłużej niż do 3 sierpnia 2031 r. Takie dowody można jednak wymienić wcześniej, np. jeżeli ktoś wybiera się za granicę, bo w państwach Unii Europejskiej nie ma dowodów osobistych bez terminu wymiany i taki dowód może być uznany za nieważny. 

Należy też podkreślić, że jeżeli dotychczasowy dowód osobisty traci ważność przed 2 sierpnia 2021 r., to nie należy zwlekać z jego wymianą, aby nie zostać wówczas bez ważnego dokumentu tożsamości. 

Ustawa z dnia 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych w art. 79 pkt 1 mówi, że nielegalne jest uchylanie się od obowiązku posiadania dowodu osobistego, a więc powstrzymywanie się od złożenia wniosku o wydanie dowodu osobistego oraz powstrzymywanie się od uzyskania nowego, jeżeli dotychczasowy utracił ważność lub został utracony. Takie świadome powstrzymywanie się od wymiany dowodu osobistego do czasu planowanego na 2 sierpnia 2021 r. wprowadzenia dowodów biometrycznych stanowi wykroczenie zagrożone karą ograniczenia wolności albo karą grzywny. Stare dowody osobiste powinny być wydane najpóźniej 3 sierpnia 2021 r., wówczas zgodnie z ustawą utracą ważność najpóźniej po 10 latach, w dniu 3 sierpnia 2031 r. 

Składanie wniosków

Z jednej strony – nowy dowód będzie bezpieczniejszy, jego warstwa elektroniczna będzie dawała jeszcze więcej możliwości, jednak z drugiej strony – nowy rodzaj dowodu nie będzie pozwalał na składanie wniosków online (a szkoda, bo e-usługa Uzyskaj dowód osobisty w ostatnim czasie stale zyskiwała na popularności). Związane jest to ze zmianą zawartości warstw graficznej i elektronicznej wydawanych dokumentów tożsamości. Wszystkie państwa członkowskie UE zostały zobligowane do umieszczania w dokumentach tożsamości odcisków palców ich posiadaczy (w warstwie elektronicznej) oraz odręcznego podpisu posiadacza dowodu (w warstwie graficznej). Zarówno odciski palców, jak i podpis trzeba będzie zostawić w urzędzie, a to oznacza, że zniknie możliwość składania elektronicznych wniosków o dowód osobisty.

Tak więc przynajmniej w początkowej fazie wydawania dowodów z dwoma cechami biometrycznymi nie będzie można składać wniosków o ich wydanie drogą elektroniczną. Trzeba będzie osobiście udać się do urzędu, aby umożliwić pobranie odcisków palców. Pamiętajmy też, że ta dodatkowa czynność może spowodować wydłużenie czasu składania wniosku. Składanie online wniosku o dowód osobisty będzie możliwe wyłącznie w przypadku dokumentu dla dzieci do 12. roku życia. Od nich odciski palców nie będą pobierane. Osoby, które faktycznie nie mogą udać się do urzędu gminy, będą mogły skorzystać z mobilnej stacji obsługiwanej przez urzędników, gdzie będzie można pobrać odciski palców. Takie mobilne stacje mają powstać w każdym powiecie. 

Dowód osobisty zawiera coraz więcej danych o nas samych i dlatego trzeba go chronić przed zagubieniem, kradzieżą i zniszczeniem. Większość z nas ma to na względzie, ale nie zawsze pamiętamy o terminie ważności dokumentu, a tu mogą nas spotkać niemiłe niespodzianki (np. odmowa obsługi w banku, niemożność nabycia nieruchomości, kłopot przy przekraczaniu granicy, zwłaszcza w dobie pandemii). Przewiduje się, że za ok. 8 lat dowody osobiste z warstwą elektroniczną zawierającą co najmniej jedną cechę biometryczną będą mieć wszyscy obywatele, a z dwiema takimi cechami – za około 10 lat. Ze względu na to, że dotychczasowe ważne dowody osobiste nie muszą być wymieniane, w obrocie prawnym przez pewien czas będą funkcjonować trzy rodzaje dokumentów – tradycyjny, z warstwą elektroniczną z jedną cechą biometryczną i najnowszy – z dwiema cechami biometrycznymi.

Podstawy prawne:

• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1157 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie poprawy zabezpieczeń dowodów osobistych obywateli Unii i dokumentów pobytowych wydawanych obywatelom Unii i członkom ich rodzin korzystającym z prawa do swobodnego przemieszczania się (Dz. U. UE, L 188/67).
• Ustawa z dnia 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 816).
• Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o dowodach osobistych oraz niektórych innych ustaw, druk nr 1009.