Nie daj się złamać osteoporozie

Osoby starsze, obciążone wieloma schorzeniami są szczególnie narażone na częste choroby układu kostno-stawowego. W pierwszej kolejności stopniowo są uszkadzane stawy, np. staw kolanowy lub biodrowy. W takim przypadku dochodzi do stopniowej degradacji chrząstki stawowej na skutek postępującej choroby zwyrodnieniowej, co może finalnie prowadzić do konieczności wymiany całego stawu. W perspektywie lat mogą być również uszkadzane określone kości tworzące staw. Taki stan rzeczy występuje przeważnie na skutek licznych urazów powstałych w młodości lub w przebiegu wielu chorób, jak np. osteopenia lub osteoporoza.

Osteoporoza jest często przez lekarzy określana mianem „cichego złodzieja kości”. Jest to choroba metaboliczna dotycząca układu kostnego człowieka. W ciele dorosłego człowieka znajduje się 206 kości różnej długości oraz różnego kształtu. Omawiane schorzenie w perspektywie czasu może doprowadzić do nagłego pogorszenia stanu zdrowia, a wówczas wykonywanie nawet najprostszych czynności może sprawiać wiele trudności. Człowiek w takim przypadku staje się mniej samodzielny, co może prowadzić pośrednio do pogorszenia jego ogólnego samopoczucia i wpływać negatywnie na jego psychikę. Choroba ta rozwija się niepozornie w perspektywie czasu, doprowadzając do uszkodzeń określonych kości nawet przy z pozoru niegroźnych urazach (np. uderzenie ręką o szafkę lub drzwi prowadzić może do złamania kości przedramienia).

Osteoporoza przeważnie występuje u osób starszych (rozwijać się może już po 50. roku życia). O wiele częściej stwierdzana jest u kobiet w trakcie menopauzy. Rozwija się znacznie szybciej u osób starszych niewłaściwie odżywiających się oraz u osób nadużywających alkoholu. Należy również pamiętać, iż realne ryzyko powstania osteoporozy wzrasta po długotrwałym unieruchomieniu, np. w opatrunku gipsowym. 

Osteoporoza zazwyczaj rozwija się potajemnie i w pierwszym okresie nie daje żadnych poważniejszych objawów, które mogłyby zaniepokoić seniora. Dlatego w wielu przypadkach bez dokładniejszych i wnikliwych badań nie jesteśmy w stanie stwierdzić jej obecności w organizmie seniora. Różnego rodzaju zmiany związane z omawianą chorobą najczęściej zlokalizowane są w kręgach kręgosłupa, kości udowej bądź kościach tworzących nadgarstek.

Osteoporoza w zaawansowanej formie objawia się zwłaszcza bólem kości długich, ale również kręgosłupa w odcinku lędźwiowym. Na skutek omawianego problemu może dochodzić do różnego rodzaju deformacji, np. klatki piersiowej. Długotrwały dyskomfort związany z zaawansowaniem określonych objawów prowadzi także do zaburzenia właściwego stereotypu ruchowego. Wówczas osoba starsza może mieć problem ze schylaniem się, równomiernym obciążaniem kończyn dolnych lub wykonywaniem czynności precyzyjnych.

W przypadku wystąpienia przedstawionych objawów lub dysproporcji należy bezzwłocznie skontaktować się z lekarzem pierwszego kontaktu. Skieruje on seniora na odpowiednie badania.

Wcześnie wprowadzona kompleksowa diagnostyka odgrywa kluczową rolę w skutecznym leczeniu omawianego schorzenia. Ma ona na celu szybkie zdiagnozowanie określonych objawów chorobowych mogących świadczyć o wystąpieniu osteoporozy. W celu wykrycia problemu stosuje się przede wszystkim densytometrię kośćca, której celem jest precyzyjne określenie gęstości kości. Wykonuje się ją przede wszystkim na kości udowej. Kolejnym badaniem mogącym zdiagnozować omawiane schorzenie jest RTG kości. W przypadku rentgena uwidocznione są tylko zaawansowane zmiany w strukturze kostnej. Ponadto mamy jeszcze do dyspozycji biopsję kośćca oraz szereg badań laboratoryjnych, określających np. stężenie wapnia w organizmie. Po przeprowadzonej skutecznej diagnostyce lekarz stawia właściwą diagnozę. Od niej w dużym stopniu uzależnione jest odpowiednie leczenie.

Należy pamiętać, iż kompleksowe postępowanie medyczne jest procesem długotrwałym i wymagającym pełnego zaangażowania zarówno lekarza, jak i pacjenta. W pierwszej kolejności stosuje się szeroko pojętą farmakoterapię. W zależności od zaawansowania procesu destrukcyjnego oraz innych chorób współistniejących stosuje się indywidualnie dobrane dawki leków. Należy pamiętać o tym, aby zaordynowane przez lekarza leki przyjmować systematycznie w odpowiednich proporcjach, bowiem w przeciwnym razie efekt terapeutyczny może być niepożądany. 

Aby osiągnąć większe korzyści medyczne, należy bezwzględnie połączyć postępowanie farmakologiczne z kompleksową fizjoterapią. Poprzez zastosowanie odpowiedniej aktywności ruchowej w pozytywny sposób można oddziaływać na układ kostny. Właściwie wykonywane ćwiczenia fizyczne, zwłaszcza u osób starszych, poprawiają w dużej mierze ogólną sprawność, koordynację ruchową oraz zapobiegają upadkom, które mogą się przyczynić do powstania złamań osteoporotycznych. Systematyczny ruch w najczystszej postaci powoduje zwiększenie wydolności organizmu, wzmacnia mięśnie, poprawia ruchomość stawową oraz – co najważniejsze – wzmacnia poszczególne kości. Aby odpowiednio dopasować ćwiczenia, najlepiej skorzystać z profesjonalnej wiedzy fizjoterapeuty, a wówczas zaordynowane przez niego ćwiczenia przyniosą spodziewany efekt. Aktywność ruchową najlepiej wykonywać trzy razy w tygodniu. Wskazane jest także, aby seniorzy często spacerowali na świeżym powietrzu. Mogą wykonywać również intensywny marsz, np. w parku lub w lesie. Podczas takiej aktywności organizm człowieka starszego dobrze się dotleni. U osób mających problemy ze stawami, zwłaszcza kończyn dolnych, wskazane jest uprawianie nordic walkingu (chód z kijkami). Nie można zapomnieć również o korzystaniu z basenu. Ćwiczenia w wodzie bardzo kojąco wpływają nie tylko na kości, ale również na stawy oraz mięśnie. Senior może wykonywać różnorodne ćwiczenia zarówno w warunkach domowych, jak i w specjalistycznym ośrodku. Zaleca się jeżdżenie na rowerze stacjonarnym (zdj. 1) oraz wykonywanie ćwiczeń czynnych, np. w leżeniu na plecach noga wyprostowana w kolanie jest unoszona do góry, utrzymujemy ją w takim położeniu 3 sekundy i powracamy do pozycji wyjściowej (zdj. 2a, 2b).
 

Kolejnym skutecznym ćwiczeniem może być również wykonywanie półprzysiadów w pozycji stojącej (zdj. 3a, 3b). Należy wówczas zgiąć kolana i pamiętać o wyprostowanym kręgosłupie – taką pozycję utrzymujemy co najmniej 5 sekund, a następnie prostujemy kolana. Omawiane ćwiczenia powtarzamy (o ile jesteśmy w stanie) w trzech seriach po 10–15 powtórzeń. Seniorzy powinni również wykonywać szeroką gamę różnorodnych ćwiczeń ogólnousprawniających, np. w staniu naprzemiennie unoszona zostaje raz jedna, a raz druga noga zgięta w kolanie (zdj. 4a, 4b). Kolejnym ćwiczeniem może być, w pozycji siedzącej, trzymanie kijka w rękach wyprostowanych w stawach łokciowych, a następnie podnoszenie go nad głowę (zdj. 5a, 5b). Można również wykonywać skłony w pozycji stojącej – trzeba w tym przypadku mieć wyprostowane kończyny dolne. Aby prawidłowo wykonać to ćwiczenie, należy stopniowo pochylić się do przodu, tak aby wyprostowane ręce skierowane były w kierunku podłoża (zdj. 6a, 6b). Omawiane ćwiczenia ogólnousprawniające należy wykonywać codziennie.
 

Aby w znacznym stopniu zmniejszyć ryzyko wystąpienia osteoporozy, należy podporządkować się odpowiedniemu postępowaniu profilaktycznemu. W pierwszej kolejności należy zmienić nawyki żywieniowe, czyli zadbać o zbilansowaną dietę. Musi ona zawierać dużą ilość produktów bogatych przede wszystkim w wapń, np. jogurty, kefiry oraz różnego rodzaju przetwory mleczne. Należy również systematycznie spożywać owoce i warzywa. Wskazane jest również spożywanie dań rybnych. Odpowiednio dopasowana dieta jest w stanie w dużej mierze uzupełnić niedobory wapnia oraz białka. Poza dietą należy przyjmować odpowiednie zestawy witamin, np. D, C, K2. Oprócz tego nie można zapomnieć o systematycznej, dopasowanej do wieku aktywności fizycznej, która wzmacnia osłabione przez chorobę kości i zapobiega różnego rodzaju uszkodzeniom układu kostno-stawowego. W postępowaniu profilaktycznym ważne jest także ograniczenie spożywania alkoholu (szczególnie wysokoprocentowego) oraz wyrobów tytoniowych.
 

Osteoporoza jest bardzo częstym schorzeniem zwłaszcza u ludzi starszych. Może ona pośrednio lub bezpośrednio doprowadzać do różnych urazów kostnych. Aby temu zapobiec, należy po wystąpieniu pierwszych niepokojących objawów zgłosić się do lekarza, który wdroży odpowiednie leczenie. Postępowanie medyczne połączone z profilaktyką zmniejsza relatywnie ryzyko powstania omawianego powyżej schorzenia. Takie kompleksowe oddziaływanie przyczynia się do zmniejszenia różnych urazów kostnych, co w sposób zadowalający poprawia stan zdrowia seniora.