Choroba zwyrodnieniowa stawów

Choroba zwyrodnieniowa stawów dotyka ponad 80% osób powyżej 75. roku życia [1]. Jest istotną przyczyną ograniczenia sprawności fizycznej prowadzącą do inwalidztwa [2]. Uznaje się ją za typową chorobę wieku starczego, chociaż coraz częściej cierpią na nią ludzie młodzi i w średnim wieku. Wśród przyczyn wystąpienia choroby zwyrodnieniowej stawów wymienia się wiele czynników, jednak ważnym procesem w jej rozwoju jest naturalne starzenie się tkanek stawu. Z wiekiem chrząstka stawowa ulega zużyciu – zmniejsza się zdolność amortyzacji wstrząsów i dochodzi do ścierania stykających się ze sobą kości. Pojawia się ból, sztywność i charakterystyczne trzeszczenia w stawie. Choroba zwyrodnieniowa najczęściej zajmuje stawy kolanowe, biodrowe, stawy rąk oraz stawy kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego [2]. 

Jakie są czynniki ryzyka?

Czynniki zwiększające ryzyko rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawów możemy podzielić na niezależne od nas samych i takie, na które mamy wpływ. Do pierwszej grupy zaliczamy: wiek – częstość zachorowania jest większa wśród ludzi starszych, płeć – nieco częściej występuje u kobiet; wywiad rodzinny – większe prawdopodobieństwo zachorowania istnieje u osób, w których rodzinie zwyrodnienie stawów już występowało. Do czynników, którym możemy zapobiec należą: nadmierna masa ciała – osoby otyłe są szczególnie podatne na rozwój choroby, zwłaszcza w okolicach kolan, bioder i kręgosłupa; brak aktywności fizycznej osłabia mięśnie i stawy, prowadząc do ich sztywności i ograniczenia funkcji. Pozostałe czynniki ryzyka choroby zwyrodnieniowej stawów to dawne urazy, wykonywanie zawodów wymagających powtarzania takich czynności, jak dźwiganie, podnoszenie, klęczenie oraz inne choroby zapalne stawów (dna moczanowa, reumatoidalne zapalenie stawów). 

Jakie są objawy?

Objawy choroby zwyrodnieniowej stawów często rozwijają się powoli i nasilają z upływem czasu. Należą do nich:

• ból – jest głównym objawem choroby. Początkowo występuje tylko podczas ruchu, w trakcie chodzenia czy przy zmianie pozycji ciała. Gdy choroba jest zaawansowana, pojawia się także w spoczynku i staje się bólem przewlekłym,
• sztywność – pojawia się po okresie bezruchu, np. rano po przebudzeniu, trwa poniżej 30 minut,
• tkliwość – przy nacisku w okolicy stawu pojawia się bolesność,
• ograniczenie zakresu ruchu w stawie – może utrudnić wykonywanie codziennych czynności, np. ubieranie się, mycie się,
• trzeszczenia w stawie podczas ruchu,
• wysięk w stawie,
• zniekształcenie i poszerzenie obrysu stawu [1, 5–7].

Jak rozpoznać?

Diagnoza choroby zwyrodnieniowej stawów stawiana jest przede wszystkim na podstawie charakterystycznych objawów klinicznych i pełnego badania przeprowadzonego przez lekarza. Zalecane jest także wykonanie zdjęcia rentgenowskiego zajętego stawu, które może uwidocznić typowe dla choroby zmiany. 

Jak leczyć?

Leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów dzieli się na leczenie farmakologiczne, niefarmakologiczne i chirurgiczne. Aby zmniejszyć objawy choroby, należy przede wszystkim zmienić styl życia – zredukować masę ciała, stosować zdrową dietę, rzucić palenie papierosów. Istotna jest dostosowana do wieku i możliwości aktywność fizyczna, w szczególności takie sporty, jak: rower, nordic walking, pływanie, narty biegowe czy stepper [8]. Zmiany zwyrodnieniowe stawów można leczyć też fizykoterapią – krioterapią, magnetoterapią, elektroterapią czy ultradźwiękami [9]. Pomocne w leczeniu choroby jest indywidualnie dostosowane zaopatrzenie ortopedyczne – laski, kule, ortezy oraz obuwie ortopedyczne. W łagodzeniu bólu występującego w chorobie zwyrodnieniowej stawów stosuje się paracetamol, niesteroidowe leki przeciwzapalne miejscowo (żele, maści, zastrzyki dostawowe) lub doustnie oraz opioidowe leki przeciwbólowe. Wykonuje się też iniekcje glikokortykosteroidów lub kwasu hialuronowego bezpośrednio do stawu. Pomocne są również suplementy diety, w tym te zawierające kolagen, siarczan chondroityny czy siarczan glukozaminy, gdyż pozwalają zmniejszyć dolegliwości związane z chorobą. Leczenie chirurgiczne stosuje się przede wszystkim u osób, którym długotrwale dokucza silny ból i znaczne ograniczenie ruchomości stawów, a zdjęcie radiologiczne wykazuje objawy uszkodzenia stawu. Stosuje się wówczas protezoplastykę (endoprotezoplastyka, alloplastyka). Polega ona na usunięciu zniszczonego stawu i umieszczeniu w jego miejsce sztucznej protezy. Inne metody leczenia chirurgicznego obejmują m.in. zabiegi artroskopowe, mające na celu oczyszczenie stawu ze zniszczonych tkanek oraz operacje korygujące ustawienie kości i powierzchni stawowych, tzw. osteotomie [10, 11]. 

Zareaguj w porę!

Choroba zwyrodnieniowa stawów jest powszechnym, przewlekłym i postępującym, niezależnie od leczenia, schorzeniem. W wyniku starzenia się społeczeństwa oraz rosnącej liczby osób z nadwagą i otyłością, problem ten dotyczy znacznej części populacji, głównie zaś seniorów i znacząco obniża jakość ich życia. Dolegliwości bólowe, ograniczenie sprawności fizycznej i trudności w wykonywaniu codziennych czynności są objawami choroby zwyrodnieniowej stawów – jeśli dostrzegasz je u siebie, jak najszybciej udaj się do lekarza, aby postawił rozpoznanie i zalecił odpowiednie leczenie.

Bibliografia:

1. Samborski W., Brzosko M. Reumatologia praktyczna. Wolters Kluwer Polska, Kraków 2011; 279–291.
2. Fanci A. (red.). Harrison Reumatologia. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2012; 267–281.
3. Badurski J. Choroba zwyrodnieniowa stawów – aktualizacja ocen klinicznych. Nowa Medycyna 1996, 23.
4. Fliciński J. i wsp. Choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych i biodrowych – występowanie i czynniki ryzyka. Nowa Medycyna 1998; 5: 34.
5. Stanisławska-Biernat E., Filipowicz-Sosnowska A. Leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów. Przewodnik Lekarza 2004; 11: 62–68. 
6. Sierakowski S., Lewandowski B., Klimiuk P. Zasady postępowania diagnostycznego w chorobie zwyrodnieniowej stawów. Nowa Medycyna 2002; 115: 4–6.
7. Neogi T. The Epidemiology and Impact of Pain in Osteoarthritis. Osteoarthritis Cartilage. 2013; 21: 1145-1153.
8. Fernandes L., Hagen B.K., Bijlsma J.W. i wsp. EULAR Recommendations for Non-pharmacological Core Management of Hip and Knee Osteoarthiritis. Ann. Rheum. Dis. 2013; 72: 1125–1135.
9. Samborski W., Niefarmakologiczne metody leczenia bólu w reumatologii. Przewodnik Lekarski 2007; 3: 55–59.
10. Gibson J.N. i wsp. Arthroscopic Lavage and Debridement for Osteoarthritis of the Knee. J. Bone Joint Surg. 1992; 74: 534.
11. Rehman Q., Lane N.E. Getting Control of Osteoarthritis Pain. An Update on Treatment Options. Postgrad. Med. 1999; 106:127.